BUDAMA NEDİR ?
Meyve
ağaçlarının düzgün ve kuvvetli bir taç oluşturmalarını,
uzun zaman iyi ve bol ürün vermelerini, verimden düşen
ağaçların tekrar verimli hale getirmek için ağaçların
toprak üstü organlarına uygulanan kesme, bükme,
tomurcuk, sürgün ve yaprak alma işlemlerinin tümüne
budama denir.
BUDAMANIN FAYDALARI
v
Gövde
üzerinde ana dalların sayıları ve dağılışları
düzenlenerek meyve ağaçlarının sağlam, düzenli ve
dengeli bir taç oluşturmaları sağlanır.
v
Meyve ağaçlarının en kısa sürede ürün
vermesine yardımcı olunur.
v
Güneş ışığından ağacın iyi bir şekilde
faydalanması sağlanmış olur.
v
Budama ile meyve iriliği,meyve kalitesi
ve meyve kabuk renklenmesi artar.
v
Ağaç büyüklüğü ve dalların sıklığı direk
kontrol altına alınabilir.
v
Püskürtülerek yapılan ilaçlamanın
etkinliği artırılabilir.
v
Hastalıklı ve kuru dallar alınarak
mücadeleye yardımcı olunur.
v
Alet ve ekipmanların çalışabilmesi için
gerekli boşluklar oluşturulmuş olur.
v
Verimden düşen ağaçlar budama ile
gençleştirilerek yeniden verimli ağaçlara dönüşmeleri
sağlanır.
v
Bazı meyve türlerinde görülen bir yıl çok
bir yıl az veya hiç ürün vermeme durumu azaltılmış olur.
v
Hasat daha kolay yapılır.
BUDAMA ZAMANI
Budama
zamanı, meyve ağacının toplu büyümesini, kesime karşı
göstereceği tepkiyi, verimini, fizyolojik ve ekonomik
ömrünü etkiler. Budama kış ve yaz (yeşil) olmak üzere
iki ayrı ve zıt mevsimlerde yapılır.
Kış
budama zamanı, kışı ılık geçen yerlerde meyve
ağaçlarının kış dinlenmesine girmelerinden sonra ki
süre, budama bakımından en uygun bir zaman dilimidir.
Ancak kışı sert geçen yerlerde şiddetli donlardan önce,
budamanın yapılması doğru olmaz. Meyve ağaçlarını
budamak için en uygun dönem, yaprak dökümünü izleyen
günlerle ilkbahar gelişme periyodunun başlaması arasında
geçen dönemdir.
Yaz budaması, yaz boyunca meyve
ağaçlarında sürgünlerin seyreltilmeleri, uç alma, bükme,
eğme, dalların açılarının genişletilmesi veya
daraltılması işlemlerinin tümüdür. Yaz budamasında amaç
meyvelerin daha iyi renklenmelerini sağlamak, kış
aylarında yapılacak budama işlemlerini azaltmak ve derim
işleri ile kültürel işlemleri kolaylaştırmaktır. Yaz
budaması özellikle meyve ağaçlarının şekillendirme
yıllarında yapılması gerekli olan önemli bir teknik
işlemdir. Meyve ağaçlarında, yaz budaması ilkbahar
gelişme periyodunun sonu ve yaz gelişme periyodu
içerisinde sürgünler odunlaşmaya başladıktan sonra
yapılabilir.
YAZ DÖNEMİNDE DALLARIN AÇISININ AÇILMASI
AMAÇLARINA GÖRE BUDAMA ÇEŞİTLERİ
·
ŞEKİL BUDAMASI (TERBİYE) :Meyve
ağaçlarının toprak üstü organı olan taca verilecek
şekil ekolojik şartlara ve ağacın morfolojik yapısına
göre değişir. Günümüzde dünyada ve ülkemizde en yaygın
olarak verilen şekil ‘Merkezi Lider Terbiye Sistemi’ dir.
Bu terbiye sistemi elma, armut, kayısı, kiraz, vişne
erik, şeftali gibi birçok meyve türü için en uygun
şekildir. Biz burada elma türüne bu şeklin verilişini
kısaca anlatacağız
"Merkezi Lider Terbiye Sistemi: Bu tip budama şeklini
çöğür, MM111, MM106 gibi kuvvetli veya yarı bodur
gelişen anaçlar üzerine aşılı olan elma çeşitlerinde
uygulamak mümkündür. Genç elma ağaçları için kolay
terbiye sistemi merkezi lider sistemidir.
Meyve bahçesine dikilecek fidan dallı veya kamçı
şeklinde dalsız olabilir. Eğer fidan kamçı şeklinde
dalsız fidan ise dikimden sonra 75 cm’den tepesi
vurulur. Tepesi vurulurken son göz aşı noktasının ters
tarafında olmalıdır. Eğer bir veya iki yaşlı dallı fidan
dikilecekse 4-5 adet geniş açılı yan dal bırakılır,
tepesi de en üstteki yan dalın 25 cm üzerinden vurulur.
Toprak seviyesinden itibaren 40-45 cm ye kadar olan
dallar dipten çıkarılır.
TEPE KESİMİ
Birinci
Yıl
Dikimi takip eden yaz ayları başında
şekil verme işlemlerine başlanır. Sürgünler 7,5-10 cm
olunca yaz budamasına başlanır. Fidanın üst tarafına
yakın dik büyüyen bir dal lider olarak seçilir. Dar
açılı çıkan dalların açıları kürdan, mandal, kamış gibi
malzemelerle genişletilmelidir. Yaz aylarında süren
sürgünlerden 4-6 tanesi ana dal olarak seçilir.
Diğer
sürgünler çıkartılır. Lidere yakın olup onunla rekabet
edecekler çıkartılır. Böylece birinci oluşturacak dallar
seçilmiş olur.Durgun dönemde birinci katı oluşturan
dalların en üstündekinin 50-60 cm yukarısından liderin
tepesi vurulmalıdır. Yan dalların ucu ¼ oranında
kesilir. Yan dalların ucu lider seçilen daldan aşağıda
olmalıdır.
İkinci
Yıl
Birinci katın 50-60 cm üzerinden ikinci
bir kat oluşturulmalıdır. İkinci kat olarak 3-5 dal
seçilir. Dalların açıları geniş olmalı, gövde ile dal
arası açı 45-600 arasında olmalıdır. Yeni
oluşturulan ikinci katın dalları birinciden daha kısa
olmalıdır. Böylece alttaki dallar gölgelenmez. Ana
dalların ucu son göz aşağı bakacak şekilde 1/3 oranında
kısaltılmalıdır.
Üçüncü
Yıl
Her yıl ana dalların ve liderin ucundan
1/3 oranında kesilir. Ağaç çeşidine, toprak ve iklim
durumuna göre 8-12 ana dal olgun verim çağında bir
ağaçta bulunmalıdır. İhtiyaca göre 3. bir kat da
oluşturulabilir. Ölü dallar, hastalıklı ve kırılmış
dallar budanır. Bu işlemlere ileriki yıllarda da devam
edilir.
·
ÜRÜN (VERİM) BUDAMASI :
Şekil verme işlemi tamamlanan
ağaçlarda fizyolojik denge oluşturulmuştur. Kurulan bu
dengenin uzun süre muhafaza edilmesi gerekir. Ürün
budamasında dikkat edilecek hususlar:
Ø Ana
dallar tek tek ele alınmalı, bunlar üzerinde dikine
büyüyen birbiri üzerine gelen dallar var ise
çıkartılmalıdır.
Ø Ana
veya yardımcı dallardan çıplaklaşmaya yönelenler kısa
kesilerek boş yerlerde yeni dalların oluşturulmasına
çalışılır.
Ø
Meyve dallarından bir kısmı özellikle
yaşlı olanları kesilerek atılır.
Ø
Kuru, hastalıklı veya zayıflamış dallar
diplerinden kesilerek çıkarılır.
Ø
Bir ana veya yardımcı dal üzerinde fazla
miktarda meyve dalı oluşmuş ise bunlar arasında
seyreltme yapılır.
Ø
Verim budamasında dal bükme ve eğmelerine yer
verilmemeli, dallar ancak bağ olarak kullanılmalıdır
Ø
Meyve ağırlığı nedeniyle eğilerek açıları
genişlemiş dallar diğer dallara bağlanarak eski
hallerine getirilir.
·
GENÇLEŞTİRME BUDAMASI :
Verimden düşmüş yaşlı ağaçlarda
yeniden kuvvetli sürgünler oluşturarak yeni bir taç
oluşturulmasına gençleştirme budaması denir.
Gençleştirme budamasında önce kurumuş, sık ve birbiri
üzerine gelen dallar çıkarılır. Geri kalan dallarda da
kısa budamalar yapılarak ağacın tacı küçültülmüş ve
yeniden kuvvetli sürgün oluşumu sağlanmış olur.
Gençleştirme budaması yapılan ağaçların ana dalları ve
gövdeleri üzerinde birçok obur dallar, kuvvetli
sürgünler oluşur. Bunlardan yalnız yeni tacın oluşumu
için gerekli olanlar bırakılır, diğerleri tamamen
çıkartılır.
NOT: Tüm hastalık ve zararlılarla mücadele için
bakanlığımıza bağlı en yakın tarım kuruluşuna
başvurulmalı ve tavsiyeleri doğrultusunda mücadele
yapılmalıdır. |